Doğum kontrol yöntemi seçiminde kişinin yaşı, doğum yapıp yapmadığı, adetlerinin düzeni, alışkanlıkları, cinsel yaşantısı gibi pek çok faktör rol oynar. Bu nedenle “en uygun doğum kontrol yöntemi nedir?” sorusu yerine “benim için en uygun doğum kontrol yöntemi nedir?” sorusu daha uygun düşer.Ailelerin istenilen sayıda çocuk sahibi olabilmeleri için uygulanan yöntemlere “aile planlaması” denir. Spiral, doğum kontrol hapları, prezervatif kullanımı, aylık ve üç aylık depo iğneler, cilt altı implantları, erkekte ve kadınlarda tüplerin bağlanması, sperm öldürücü (spermisid) jel, fitil ve kremler bu aile planlaması yöntemleri olarak sıralanır... Bir kadının bir adet kanamasının başlangıcından diğer adetinin kanamasına kadar geçen süreye “bir adet ayı (=bir siklüs)” adı verilir. Normalde modern bir kadın hayatı boyunca ortalama 420 adet siklüsüne sahiptir.

Gelişmekte olan ülkelerde aile planlaması yöntemi olarak “Sterilizasyon” adı verilen kesin kısırlaştırma işlemleri ve spiral (RİA, Rahim İçi Araç) uygulamalarına başvurulurken gelişmiş ülkelerde ise doğum kontrol hapları ile erkeklerde prezervatif (kondom, kılıf) kullanımları daha yaygındır.

Üreme Hakları ve Cinsel Haklar Bildirgesi’ne göre…

“Uluslararası Aile Planlaması Federasyonu’nun (IPPF)” 1995’te kabul ettiği Üreme Hakları ve Cinsel Haklar Bildirgesi’ne göre (Madde 8); tüm kadınların, üreme sağlığının korunması, güvenli anneliğin sağlanması ve gebeliğin güvenli sonlandırılması için gereken ve tüm kullanıcılar için ulaşılabilir, kabul edilebilir, kullanışlı ve ödeyebilecekleri bir bedel karşılığında bilgi, eğitim ve hizmetlere ulaşma hakkı vardır.

Tüm bireyler güvenli, etkili ve kabul edilebilir doğurganlığı düzenleme yöntemlerinden olabildiğince çoğuna ulaşabilme hakkına sahiptir.

Tüm bireyler, istenmeyen gebeliklerden korunma yöntemleri içinden kendileri için güvenli ve kabul edilebilir olanı özgürce seçmek ve kullanmak hakkına sahiptir.

Tek bir korunmasız ilişkinin siklusun ovulasyon dönemine yakınlığına bağlı olmak üzere %25’lere varan yüksek gebelik riskine neden olabileceği bildirilmektedir.

Aile Planlaması Yöntemlerinden Hangileri En Etkilidir?

“Sterilizasyon” adı verilen kesin kısırlaştırma işlemi en etkili, fakat geri dönüşümü olmayan doğum kontrol yöntemidir. Sterilizasyon eğer kadında uygulanırsa bu işleme “Tüp ligasyonu (Tüplerin Bağlanması)” adı verilip, yumurtalıklardan rahime bir köprü konumunda bulunan kanalların küçük bir operasyonla bağlanmasıdır. Erkekte ise “Vazektomi (Tüplerin Bağlanması)” adı verilen işlemle, spermlerin üretildiği testisler ile erkek üreme organları arasındaki kanalların küçük bir cerrahi operasyonla bağlanabilir. Vazektomi sonrası 6 hafta veya 15 ejekulasyon (meninin boşalması) sonrası ancak kesin kısırlık gelişir.

Yapılan araştırmalar; gelişmekte olan ülkelerde, spiral uygulamalarının gebelikten koruyucu etkinliği doğum kontrol haplarına göre çok az da olsa üstünlüğünü göstermiştir. Doğum kontrol hapları alan hastanın bilinçli olması ve ilacını düzgün şekilde kullanması son derecede önem taşır. Ancak unutulmamalıdır ki; hangi yöntem kullanılırsa kullanılsın her türlü adet gecikmesinde öncelikle bir gebelik testi yapılması gerekir. Çünkü hiçbir korunma yönteminin %100 koruyuculuğu yoktur.

KORUNMA YÖNTEMLERİ

Hormonal Yöntemler

Doğum Kontrol Hapları
Düşük Hapı (Mifepriston)

Rahim İçi Araçlar

Spiral (RİA)
Progesteronlu RİA

Cilt Altı İmplantları

Norplant
İmplanon

Bariyer Yöntemleri

Prezervatif (Kondom)
Vajinal Fitiller
Diyafram
Kadın Prezervatifi (Femidom)

Doğal Yöntemler

Geri çekme Yöntemi (Coitus interruptus)
Takvim Yöntemi
Vajinal Duş

Korunma İğneleri

Üç Aylık Korunma İğnesi (Depo-provera)
Aylık Korunma İğneleri

Sterilizasyon (Kısırlaştırma)

Kadında Tüplerin Bağlanması (Tüp Ligasyonu)
Erkekte Tüplerin Bağlanması (Vazektomi)

Hangi Doğum Kontrol Yöntemi Daha İyidir?

Aslında, bu sorunun cevabı yoktur. Korunmak için pek çok alternatif vardır ve seçilecek yöntemin “kişiye özgü” olması gerekir. Uygun yöntemi bulmak için bir jinekoloğa gidip danışmanız ve gerekirse genel bir muayeneden geçmeniz gerekebilir.

Muayene sonrası her kişiye uygun bir doğum kontrol yöntemi belirlenebileceği gibi, herkes için en uygun doğum kontrol hapı veya en uygun spiral çeşidi de yine bir kadın doğum uzmanı tarafından önerilip uygulanabilir.

Doğum kontrol yöntemi seçiminde kişinin yaşı, doğum yapıp yapmadığı, adetlerinin düzeni, alışkanlıkları, cinsel yaşantısı gibi pek çok faktör rol oynar. Bu nedenle “sizce en uygun doğum kontrol yöntemi nedir?” sorusu yerine “benim için en uygun doğum kontrol yöntemi nedir?” sorusu daha uygun düşer. Bu soruya en doğru ve gerçekçi cevabı ise doktorunuzla birlikte, siz ve partneriniz ortaklaşa verebilir.

Doğum Kontrol Yöntemlerinde Başarısızlık Nasıl Hesaplanır?

Doğum kontrol yöntemleri uygulanmasına rağmen gebelik oluşmasındaki iki temel nedenden birisi yöntemin başarısızlığı, diğeri ise kullanıcı hatasıdır.

Yöntemler başarılı olsa da kurallarına uyulmadan uygulandığında gebelik riski yükselir. Bu nedenle tipik kullanıma bağlı gebelik risklerini de bilmek yararlıdır.

Hangi yöntemi uyguluyor olursanız olun adet gecikmesi veya gebelik belirtileri varsa en kısa sürede doktorunuza başvurun.
Doğum kontrol yöntemlerinin başarı oranları özel bir formüle göre hesaplanır.

100 kadın bir yıl boyunca bir yöntem uyguladığında oluşan gebelik sayısı “PEARL indeksi” olarak tanımlanır. Çeşitli doğum kontrol yöntemlerinin başarı oranları da bu formüle göre kıyaslanır.