Beslenme uzmanı Ayşegül Bahar 1-3 yaşlarında beslenmede dikkat edilecek noktaları ve yapılan hataları anlatıyor. Bir çocuğun sağlıklı beslenme alışkanlığını kazanabilmesi ve gelişimini sağlıklı sürdürebilmesi için 3 yaşına kadar azami özen gösterilmesi gerekiyor. Oysa bebekler 1 yaşından önce yetişkin sofralarıyla tanışmaya başlıyor ve bu yiyeceklerin içeriğindeki tuz ve yağ, bebeklerin böbrekleri için yük oluşturarak ileriki yaşlarda yüksek tansiyon, şeker ve obezite riskini artırıyor. Yiyecek seçimlerinin anne inisiyatifinde olduğu 0-12 ay arasında besin değeri yüksek çorba, yoğurt ve meyveler ön planda iken; bir yaş sonra lezzet faktörünü keşfeden bebeklerde makarna, çikolata, gofret, kızarmış patates tüketimi artıyor. Bebeklerin ortalama 1 yaşında fast food ile tanıştığını ortaya koyan araştırma sonuçlarına göre 10 bebekten iki tanesi bir yaşından önce hamburger, patates kızartması ve kola tüketmeye başlıyor. Bebeklerde kola tüketiminin de ileriki aylarda hızla arttığı görülüyor. 0-12 ay arasında yüzde 6 olan oran, 25-36 ay arasında yaklaşık 7 kat artarak yüzde 41'e yükseliyor. Durum gerçekten vahim. Peki ne yapmak gerekiyor? Biz sorduk, Slimcity kurucusu beslenme ve diyet uzmanı Ayşegül Bahar sorularımızı yanıtladı.

Bir yaşına kadar tuz ve şekerden uzak durması gereken bebeklere bu dönemden sonra şeker ve tuz verilebilir mi?

Bebekler, hepimiz gibi bir miktar tuza ihtiyaç duyarlar. Fakat yine hepimiz gibi çok fazla tuz onlar için de zararlıdır. Bebeklerin böbrekleri yüksek miktarlarda sodyumla başa çıkamaz ki! Zaten doğa da bu sebepten dolayı anne sütünü çok düşük bir sodyum oranıyla yaratmıştır. (İnek sütündeki bardak başına 120 miligrama kıyasla anne sütünde sadece 5 miligram sodyum bulunmaktadır.) Bebeklerinin besinlerini kendileri hazırlayan anneler de aynısını yapmalıdır. Bezelyelerin ya da pürelerin üzerlerine kendi damak tatlarına uymadığı için tuz serpmeleri çocuklarının da hoşuna gideceği anlamına gelmez. Annesi ve yol göstericisi olarak ona yiyecekleri tuzla karıştırmadan tatması için bir şans vermelisiniz. Böylece bütün hayatı boyunca sahip olacağı doğal yiyecek lezzetini geliştirmiş olacaktır. Bir yaşından sonra ise çocuğunuzu tuzlu ve şekerli gıdalarla ödüllendirmeye çalışmayın. Tatlıları 3 yaşına kadar özendirici hale getirmeyin, kendisi keşfetsin. Tuza gelince, sizin yemeklerinize koyduğunuz kadar tüketmeye başlayabilir. Ancak ekstra tuz dökmemesine dikkat edin. Çünkü bebeğiniz 1 yaşından itibaren sizinle beraber yemek yemeye başlayacaktır. Yemeklere tat vermek amaçlı eklediğiniz kadar tuz yeterlidir. 1 yaş için normali günde yaklaşık 1 gr. Tuz verilmesidir. Şeker için bir gramajdan bahsedemeyiz. Çünkü çocukların şeker yemesi gibi bir zorunluluk yoktur.

Bir yaşından itibaren çikolata, gofret gibi gıdalar veriliyor. Bu gıdaların verilmesinin sakıncaları nelerdir?

Çikolata, şeker, gofret ve gazlı içecekleri 3 yaşına kadar vermeyin. Dengeli beslenme konusunda ailelerin bilinçli davranması gerektiği için 1 yaşına kadar bebek beslenmesine gösterilen özenin ileriki yıllarda da devam etmesi gerektiğini, 'abur cubur' olarak nitelendirilen çikolata, şeker ve gazlı içeceklerin üç yaşına kadar çocukların hayatına sokulmaması taraftarıyım, çünkü sağlıklı beslenen nesiller yetişmesi konusunda bu gıdalar çok olumsuz rol oynuyor. Ayrıca da şişmanlamasına neden olur. Bu tür gıdalar çocuklarımızı tamamen esirleri haline getiriyorlar ve çocuklar bu gıdaları tüketmek için (veya tükettiklerinden dolayı tok oldukları için) normal sağlıklı yemeklerini yemiyorlar.

Katı gıdalara alışmakta güçlük çeken bebeklere yemekleri rondodan geçirilerek veriliyor. Bu şekilde beslemek doğru mudur? Gıdaların besin değeri açısından problem yaratır mı?

Evet, kesinlikle unutulmamalı ki besinler ne kadar çok işlemden geçerse o kadar besin değeri kayıpları olur. Çocuk 1 yaşından itibaren katı gıdalara alıştırılmalıdır. Belki rondodan geçirerek değil de, çatalla ezerek yemeklere değişik isimler vererek olabilir. Ör: Canavar ezmesi patates ve havuç (ezilmiş havuç ve patates haşlama) veya kütüğün üzerindeki uğur böceği yemekleri (zeytinyağlı kereviz üzerinde üzümler, bezelyeler ve havuçlar minik olarak) vb gibi. Özellikle altını çizmek isterim ki çocuklarımızı temiz tabak klübüne üye yapmaya çalışarak yemeklerini tabakta bırakmamaya zorlamayın veya yiyebileceği kadar yemek ekleyin.

Süt ne kadar içmelidir?

12-24 aylık çocuklar için az yağlı çeşitlerine nazaran normal süt tavsiye edilmektedir. Normal süt %1-2 oranında daha fazla yağ ve kalori içermektedir. Yağ konsantre bir enerji kaynağı olarak hızlı bir büyümenin gerçekleştiği bu dönem için önemli bir yakıttır. Ayrıca normal sütteki kollestrol özellikle çocuğun beyin gelişimine yardımcı olur. İkinci yaş gününden itibaren çocuğunuzun enerji ihtiyacını karşılayacak süt tipini değiştirebilirsiniz. Günlük olarak çocuğunuzun tüketimine göre sadece süt tüketiyorsa 1 kupa süt yeterlidir. Bebeğiniz süt içmiyorsa bu açığı kapatmak ve kalsiyumu yeterli tüketebilmesini sağlamak amacıyla günde sadece 50 gr peynir veya 1 kupa yoğurt ve 15 gr peynir gibi kombinasyonlarla süt grubu açığını kapatabilirsiniz.

Bir yaşından itibaren ideal bebek beslenmesi nasıl olmalıdır?

Bir yaşından itibaren ideal çocuk beslenmesinin ölçüleri:

1 yaş için:

• Ekmek, tahıl, pirinç, makarna: 6 porsiyon (1/4-1/2 dilim ekmek, muffin ¼-1/2, sade kraker 2-3 tane, kuru tahıllar ¼ -1/3 kupa, pişmiş tahıl, pirinç, makarna ¼-1/3 kupa)

• C vitamini açısından zengin meyveler ve sebzeler: Günde 1 porsiyon (meyve ve sebze suyu 1/3 kupa, pişmiş veya çiğ doğranmış 1/3 kupa)

• A vitamini açısından zengin koyu yeşil ve turuncu meyve - sebzeler: Günde 1 porsiyon (1/ 3 kupa meyve sebze suyu, pişmiş veya çiğ doğranmış ¼ kupa)

• Diğer meyve ve sebzeler (patates dahil) günde 3 porsiyon (pişmiş doğranmış ¼ kupa, bütün1/4 tane, meyve sebze suyu 1/ 4 kupa)

• Süt, yoğurt veya peynir günde 3 porsiyon (süt-yoğurt ½ kupa, peynir 15 gr)

• Et, kümes hayvanları, balık, kuru baklagiller, yumurta ve yağlı tohumlar günde 2 porsiyon: (yağsız et, balık, kümes hayvanları 1-3 yemek kaşığı, yumurta 1 tane, kuru baklagiller 1-3 yemek kaşığı, fıstık /fındık ezmesi 1 yemek kaşığı)

• Katı ve sıvı yağlar: Günde 3-4 porsiyon (margarin, tereyağı, sıvı yağ 1 tatlı kaşığı)
(parantez içinde belirtilen porsiyonlar 1 porsiyonu belirtmektedir.)

Kaynak: Manual For Clinical Dietetics,Fifth edition .Chicago.The Amerikan Dietetic Association,2000

Örnek bir mönü vermeniz mümkün müdür?

1 yaşındaki "Oyun Çağı Çocukları" İçin Beslenme Mönüsü:
Kahvaltı: ½ kupa tam süt
½ muz
½ tatlı kaşığı tereyağı
½ dilim ekmek
Ara: 1/ 2 kupa karışık meyve suyu (taze)
Öğlen: ½ tam yoğurt
45 gr biftek
1/2 dilim ekmek
2 kaşık pişmiş havuç
¼ haşlamış patates
1 kaşık sıvı yağ
Ara: 15 gr peynir ve ½ dilim ekmek
Akşam: 1/2 kupa makarna ve üzerine 2 kaşık kıymalı sos
2 kaşık brokoli haşlama
1 kaşık sıvı yağ
Ara: 1/ 2 kupa süt ve ¼ elma

Bu yaş dönemindeki bir bebeğin yemesinde sakınca olan gıdalar nelerdir?

Bir yaşından itibaren çocuğunuz sizlerle birlikte sofraya oturmalı ve bir yetişkin gibi beslenmelidir. Yasaklanmış yemek anlayışını yerleştirmeyin. Kendimiz için bile yasak besinlerin daha çekici olduğunu hatırlatmak isterim. Ayrıca unutmayın ki çocuklarınız sizleri izleyerek öğrenir. O sebeple sizler ne kadar sağlıklı alışkanlıklara sahip olursanız bebekleriniz de sizleri taklit ederler. Onlara tatlıları bir ödül olara değil yemekten sonra yenilen bir ara öğün olarak verebilirsiniz. Çocuklarınız tatlılara odaklı olmasınlar. Abur cubur dediğimiz fast foodlar, hazır cipsler, hazır satılan gıdalar ve gazlı içecekler bebeğimiz için sakıncalı gıdalardır. Daha dengeli beslenmeye alışkanlık yapalım ki bu saydığımız gıdaların esiri olmasınlar ve obez bir nesil yetiştirmeyelim.