Doğum kontrol hapları (oral kontraseptifler) günümüzde çok yaygın olarak kullanılan ve hormon içeren oldukça etkili ilaçlardır. Adının hatırlattığı gibi gebelikten korunma amacı ile alınmalarının dışında çok geniş bir yelpazeyi oluşturan farklı hastalıklarda da kullanılmaktadırlar.
Örnek verecek olursak: Over(yumurtalık) kist tedavisi ve over kistinden korunmak, endometriozis, düzensiz adet kanamaları, adet görememe, akne tedavisi, kıllanma, şiddetli adet kanamaları, uzun süren adet kanamaları gibi durumları sayabiliriz. Bu durumdan da anlaşılıyor ki hormon içeren ilaçların kullanımı düşünülenden çok daha geniş bir kitlededir. Hormon kullanılan sahalarda tedaviler düzenli ve çoğunlukla uzun süreli olacağından kullananların ilaçların yan etkilerini, kullanırken nelere dikkat etmeleri gerektiğini bilmeleri şarttır.
Doğum kontrol hapları değişik çeşitlerde hazırlanır. Kullanımda en çok tercih edilen şekli kombine doğum kontrol haplarıdır. Östrojen ve progesteron hormonunun kombine edilmesi ile elde edilen bu ilaçlar oldukça etkilidir. Bu iki hormonun yan etkilerinden korunmak için en az doz içeren ilaçlar üretilmiştir. Östrojen seviyesi 20 micrograma kadar indirilmiş doğum kontrol hapları günümüzde yaygın olarak kullanılmaktadır. Doz düşüşü ilacın gebelik engelleyici özelliğini etkilememektedir. Tıpta her konuda olduğu gibi bu konuda da kullanılacak ilacın seçimi doktor tarafından yapılmalıdır. Unutmamak gerekir ki her ilacın bir yan etkisi ve kullanılmaması gereken durumlar vardır.
Günümüzde doğum kontrol hapları kontrolsüzce ve reçetesiz satılmakta, doğal olarak da pek çok yan etki görülmektedir. Aynı dozda alınan bir hormon aynı kişide dahi dönem dönem değişen etki gösterebilir. Bu nedenle ilacın kullanımına başlarken ve devamında doktor kontrolleri şarttır.
Doğum kontrol haplarının veya hormon içeren ilaçların pek de bilinmeyen yan etkisi özellikle yaz aylarında ortaya çıkan cilt lekelenmeleridir.
Güneş ışınlarının etkisi ile oluşan pigment artışı ciltte değişik çaplarda lekeler oluşturur. Doğum kontrol haplarının içerdiği hormonlar ve gebelik sırasındaki hormonal değişimler cilt pigmentlerinin (melanin pigmenti) aşırı üretimine neden olur. Her iki durum bir araya geldiğinde yaz aylarında güneş ışınlarına maruz kalan gebeler ve hormon kullananlarda cilt lekeleri daha fazla oluşur. Bu durum kozmetik bir problemdir.
Normalde cildimize rengini veren pigment melanindir. Irksal, genetik özelliğimize göre beyaz, kumral, esmer diye katagorize ediliriz. Bazı durumlarda pigment üreten hücreler artabileceği gibi bazen de hücre sayısı normaldir ancak melanin pigment üretimi artmıştır. Hormon içeren ilaçların yan etkisi melanin pigmentinin üretimini artırmak suretiyle olur. Güneşten gelen ultraviole A ve B de aynı etkiyi oluşturur. Güneş ışını karşısındaki pigment üretiminin nedeni, derinin kendini korumaya çalışmasıdır ve uzun süreli güneş ışınına maruz kalmak, bronzlaşma, yanık veuzun vadede cilt kanserine neden olabilir. Yapılan çalışmalar cilt lekelerinin sadece doğum kontrol hapı kullananlarda değil, osteoporozdan korunmada hormon tedavisi alan menopozlu hanımlarda da görüldüğünü göstermektedir.
Lekeler, gebelik veya ilaç kullanımı bitince yok olabildiği gibi kalıcı da olabilmektedir. Leke tedavileri dermatologlar tarafından başarıyla uygulanmaktadır ancak lekelerin oluşmasını engellemek için tedbir almak gereklidir.
Hormon içeren ilaç kullananlar ve gebeler yaz aylarında
1- Güneş ışınlarının en etkili olduğu saatlerde güneşte kalmamak.(saat:11–15 arası)
2- Kenarlı bir şapka ile yüzü güneş ışınlarından korumak
.
3- Şemsiye kullanmak
4- Güneş gözlüğü kullanmak
5- Güneş ışınlarından koruyucu kremler kullanmak. Kremleri iki üç saatte bir tekrar sürmek, mümkünse suya dayanıklı, terle akmayan koruyucu tercih etmek.
Op. Dr. Yurdanur Aktan
Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı
Levent Cerrahi ve Tanı Merkezi
yurdanura@leventcerrahi.com
Op. Dr. Yurdanur Aktan
YAZARA E-POSTA GÖNDER
DİĞER ADRESLER 
